در هر سازه فلزی که از لوله‌های صنعتی استفاده می‌شود، یک نکته حیاتی همیشه در پشت پرده است؛ چیزی که شاید در نگاه اول به چشم نیاید اما می‌تواند تفاوت بین یک سازه ایمن و یک فاجعه احتمالی باشد: کیفیت درزجوش لوله صنعتی. در بسیاری از پروژه‌های سنگین، لوله‌های صنعتی زیر فشار، وزن، ضربه، تنش‌های مداوم و شرایط محیطی سخت قرار می‌گیرند. به همین دلیل کیفیت ساخت و به‌ویژه کیفیت «درزجوش» تأثیر بسیار زیادی بر طول عمر لوله و عملکرد سازه دارد.
لوله صنعتی به دو شکل کلی تولید می‌شود: بدون درز (مانیسمان) و درزدار. بخش قابل‌توجهی از لوله‌های مورد استفاده در صنایع، ساختمانی، نفت و گاز، گلخانه، داربست و پروژه‌های عمرانی، از نوع درزدار هستند. در این نوع لوله‌ها، یک ورق فولادی پس از خم شدن به شکل استوانه، از محل درز جوشکاری می‌شود. همین نقطه جوش همان جایی است که تمام نگاه‌های مهندسی باید روی آن متمرکز شود، زیرا بخش اصلی تحمل فشار در آنجا اتفاق می‌افتد.
کیفیت پایین درزجوش، حتی اگر لوله از بهترین مواد اولیه ساخته شده باشد، می‌تواند عمر لوله را به شدت کاهش دهد. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که در لوله‌های با درزجوش بی‌کیفیت دیده می‌شود، ایجاد «ترک‌های ریز» در محل جوش است. این ترک‌ها ابتدا نامحسوس‌اند، اما با گذشت زمان و تحت فشارهای کاری، بزرگ‌تر می‌شوند و به نقطه شکست می‌رسند. به همین دلیل در سازه‌های سنگین مانند ستون‌های فلزی، خطوط انتقال، سازه‌های کارخانه‌ای، داربست‌های چند طبقه، شاسی ماشین‌آلات صنعتی و… استفاده از لوله‌هایی با درزجوش ضعیف می‌تواند خطرناک باشد.
یکی دیگر از عوامل مهم در تعیین کیفیت درزجوش، یکنواختی و نفوذ کامل جوش است. اگر نفوذ جوش کافی نباشد، اتصال به طور کامل تشکیل نمی‌شود و در نتیجه مقاومت مکانیکی لوله کاهش می‌یابد. از طرف دیگر، اگر جوش بیش از حد نفوذ کند و ورق فولادی دچار سوختگی موضعی شود، نقطه ضعف جدیدی ایجاد می‌شود که باعث کاهش مقاومت لوله در برابر ضربه و فشار می‌شود. بنابراین تنظیم دقیق حرارت جوش، سرعت جوشکاری، نوع الکترود یا سیم جوش، دستگاه مورد استفاده و مهارت اپراتور، همه در کیفیت نهایی آن تأثیر مستقیم دارند.
لوله‌هایی که با دستگاه‌های قدیمی و غیراستاندارد تولید می‌شوند، معمولاً از مشکل «دانه‌بندی نامتوازن» در ناحیه جوش رنج می‌برند. این موضوع باعث می‌شود که ساختار کریستالی فولاد در محل جوش ناپایدار شود و در برابر تنش‌های طولانی‌مدت ضعیف عمل کند. در مقابل، خطوط تولید مجهز به دستگاه‌های جوش فرکانس بالا (HFI و ERW) توانایی ایجاد جوش‌های بسیار یکنواخت و مقاوم را دارند. به همین دلیل لوله‌هایی که با فناوری‌های جدید تولید می‌شوند، در پروژه‌های حساس بیشترین کاربرد را دارند.
در سازه‌های سنگین، لوله‌ها معمولاً در معرض بارهای جانبی، ارتعاش، رطوبت، دماهای متغیر، بار نقطه‌ای و نیروهای پیچشی قرار می‌گیرند. وجود یک نقص کوچک در جوش می‌تواند باعث ایجاد یک نقطه تمرکز تنش شود. این نقطه تمرکز در مدت کوتاهی باعث تغییر شکل موضعی و سپس شکست می‌شود. به همین دلیل است که مهندسان تأکید دارند لوله‌های صنعتی استاندارد همیشه باید دارای تست‌های کنترل کیفیت مانند تست کشش، تست هیدرواستاتیک، تست چشمی، تست اولتراسونیک و تست ادی کارنت باشند.
در کنار کیفیت درزجوش، درجه فولاد و ضخامت ورق نیز نقش مهمی در عملکرد نهایی لوله دارند. هرچه ضخامت ورق بیشتر باشد، لوله مقاومت بالاتری در برابر فشار خمشی و فشاری دارد. اما اگر درزجوش ضعیف باشد، ضخیم بودن لوله نیز نمی‌تواند ضعف جوش را جبران کند. بسیاری از سازه‌های سنگین فرو ریخته یا آسیب دیده‌اند در حالی که ضخامت لوله مناسب بوده اما کیفیت جوش پایین بوده است. این نکته نشان می‌دهد که کیفیت درزجوش حتی از ضخامت هم مهم‌تر است و بدون جوش سالم، لوله نمی‌تواند عملکرد مناسبی داشته باشد.
یکی از موضوعات مهم دیگر در لوله‌های صنعتی، مسئله زنگ‌زدگی در محل جوش است. اگر فرآیند جوشکاری یا پس‌پرداخت به درستی انجام نشود، حرارت ایجادشده باعث از بین رفتن لایه محافظتی ورق می‌شود. این اتفاق شرایط مناسب برای تشکیل زنگ‌زدگی را فراهم می‌کند. زنگ‌زدگی به مرور زمان ناحیه جوش را ضعیف کرده و سطح مقطع موثر لوله را کاهش می‌دهد، در نتیجه عمر لوله کم می‌شود و احتمال شکست افزایش می‌یابد. استفاده از رنگ صنعتی، گالوانیزه سرد، یا پوشش‌های اپوکسی می‌تواند تا حد زیادی از این مشکل جلوگیری کند.
امروزه بسیاری از کارخانجات معتبر تولید لوله، از روش‌های جدید کنترل کیفیت استفاده می‌کنند. برخی از خطوط تولید به سیستم‌های اتوماتیک اسکن خط جوش مجهز هستند که در لحظه وجود هرگونه عیب سطحی یا داخلی را تشخیص می‌دهند. این سیستم‌ها به طور اتوماتیک لوله‌های معیوب را خارج کرده و فقط محصولات سالم را به مرحله بعد می‌فرستند. این فناوری‌ها نشان می‌دهند که صنعت لوله‌سازی تا چه اندازه پیشرفته شده و اهمیت کیفیت جوش در آن جدی گرفته می‌شود.
در نهایت، انتخاب لوله صنعتی با کیفیت درزجوش مناسب، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت محسوب می‌شود. پروژه‌هایی مانند سازه‌های کارخانه‌ای، پل‌های فلزی، داربست‌های چندطبقه، سوله‌ها، خطوط انتقال مواد و حتی گلخانه‌ها، همگی نیازمند لوله‌هایی هستند که در برابر فشار و زمان مقاوم باشند. لوله صنعتی استاندارد با جوش یکنواخت، سالم و بدون ترک، نه فقط عملکرد بهتری دارد بلکه هزینه‌های تعمیر و تعویض را کاهش می‌دهد و ایمنی سازه را تضمین می‌کند.
به همین دلیل توصیه می‌شود هنگام خرید لوله صنعتی، فقط به قیمت توجه نکنید. کیفیت درزجوش، تست‌های استاندارد، برند تولیدکننده، فناوری خط تولید و تجربه شرکت سازنده، همگی باید در انتخاب نهایی دخیل باشند. یک لوله ارزان اما بی‌کیفیت می‌تواند خسارت‌هایی چندین برابر قیمت واقعی خود وارد کند.
